پیش از این هر ناشر برای اخذ مجوز کتاب میبایست پس از اختصاص شابک به کتاب، آن را برای فهرستنویسی پیش از انتشار (فیپا) در سایت کتابخانه ملی بارگذاری میکرد. فیپای کتاب، پس از صدور، در فایل صفحهبندی شده درج میشد و برای اخذ مجوز در سامانه کتاب وزارت ارشاد بارگذاری میشد تا بررسی کتاب آغاز و فرایند اخذ مجوز کتاب کامل شود.
در شیوهای که چند روزی است ارشاد پیش گرفته و نام بخش مربوط به آن را «ثبت تجمیعی کتاب» گذاشته، پس از اختصاص شابک به کتاب، باید فایل صفحهبندی شده برای ارشاد ارسال شود تا آنها آن را برای اخذ فیپا به کتابخانه ملی بفرستند.
هر چند که بررسی ضعف و قوتهای این شیوه به زمان و آزمون بیشتری نیاز دارد، اما در همین ابتدا هم میتوان چند مورد را ذکر کرد:
- در مدل قبل، ابتدا باید برای کتاب فیپا اخذ میشد و بعد کتاب صفحهبندی شده برای اخذ مجوز در سامانه بارگذاری میشد. اخذ فیپا غالباً به دو هفته زمان نیاز داشت. اکنون فایل باید ابتدا در سامانه ثبت شود تا از مجرای ارشاد برای کتابخانه ملی ارسال شود. اگر این دو مرحله همزمان انجام شود، سرعت کار بیشتر خواهد شد؛
- در سایت کتابخانه ملی کتابهای زیادی هست که فیپا گرفته و هیچگاه مجوز نگرفته یا منتشر نشده است. برخی کتابها اساساً از فیلتر ارشاد نگذشتهاند و اغلب آنها از طرف خود ثبتکننده کتاب (ناشر یا مؤلف یا مترجم) رها شدهاند. با توجه به اینکه این امکان وجود داشت که با ۳۰ – ۴۰ صفحه از کتاب فیپا اخذ شود، برخی ناشران یا مترجمان قسمتی از کتاب را ترجمه میکردند (یا گاهی با قسمتی از کتاب دیگر برای کتابی دیگر فیپا میگرفتند!) و پس از اینکه فیپا به نامشان ثبت شد، دیگران که اغلب با بررسی سایت کتابخانه ملی ترجمه کتاب را شروع میکردند، از ترجمه اثری که به نام دیگری ثبت شده است، منصرف میشدند؛
- واحد فیپای کتابخانه ملی اطلاعات اولیه فیپا را بر اساس فرم پرشده ناشر منتشر میکرد و ناشران هم غالباً پیش از نهایی شدن صفحهبندی فایل را برای اخذ فیپا ارسال میکردند. کتابخانه ملی، ناچار، اطلاعات فیپا را پس از بهدستآوردن نسخه چاپشده کتاب از نو بررسی و اصلاح میکرد. در شیوه جدید، بخشی از اضافهکاری واحد فیپا کم خواهد شد.
اما بهنظر این نقصها هم وجود دارد:
- کتابهای غیرفارسی ممکن است همزمان در چند انتشارات ترجمه شوند؛
- پیش از این و در سیستم قبلی، ناشر میبایست همراه فایل ترجمه، بخشی از کتاب اصلی را هم برای کتابخانه ملی ارسال میکرد. در شیوه جدید امکان ارسال بیش از یک فایل وجود ندارد؛
- پیش از این، در سایت کتابخانه ملی، برای تمایز نویسندگان یا مترجمان همنام، درج تاریخ دقیق تولد هم اجباری بود. در سیستم جدید، بخشهایی که پر کردن آنها اجباری است در سایت ارشاد با ستاره مشخص شده است و تاریخ تولد جزو این موارد نیست.
امیدواریم شیوه جدید فرایند چاپ کتاب را سادهتر کرده باشد.