چاپ کتاب از نظر رنگ به چند دسته تقسیم می‌شود که مهم‌ترین آنها تک‌رنگ، دورنگ و چهارنگ است. در این مطلب به ویژگی‌های چاپ رنگی کتاب، مزایا و معیایب و هزینه‌های آن پرداخته خواهد شد. همچنین پیشنهادهایی هم در رابطه با چاپ رنگی کتاب‌های مختلف و چگونگی اجتناب از چاپ رنگی بعضی کتاب‌ها داده شده است تا از هزینه‌ها کاسته شود.

چاپ تک‌رنگ، دورنگ و چهاررنگ

اصطلاحات تک‌رنگ، دورنگ و چهاررنگ در چاپ افست معنا دارد، وگرنه در چاپ دیجیتال چاپ یا رنگی است یا سیاه‌وسفید. در چاپ افست می‌توان برای یکی از چهاررنگ موجود (سایان، مژنتا، زرد و مشکی) و طیف‌های آن زینک تهیه کرد و کتاب را تک‌رنگ چاپ کرد، هرچند که چاپ کتاب تک‌رنگ با غیر از رنگ مشکی چندان معمول نیست، اما شدنی است. اگر از دو زینک برای چاپ استفاده شود (غالباً مشکی و یک رنگ دیگر) به آن چاپ، دورنگ می‌گویند. اگر قرار باشد تمام مطالب کتاب به صورت رنگی منتشر شود و همه رنگ‌ها را هم در چاپ داشته باشیم، باید از چهار زینک استفاده کنیم تا تمام تصاویر و رنگ‌ها را پوشش دهد.

اما در چاپ دیجیتال دستگا‌ه‌هایی که با آن چاپ کتاب انجام می‌شود و مبنای عمل آنها تونر است، کتاب یا رنگی چاپ می‌شود و یا مشکی. یعنی مثلاً اگر متن تمام کتاب آبی هم باشد، باید با دستگاه رنگی چاپ شود و به‌علت هزینه بیشتر نگهداری و قیمت بیشتر تونرهای دستگاه رنگی، ناچار هزینه چاپ کتاب، معادل هزینه‌های چاپ رنگی است.

مزایا و معایب چاپ رنگی کتاب

طبیعتاً چاپ رنگی به دلیل وضوح بیشتری که تصاویر بعد از چاپ خواهند داشت، مطلوب‌تر و مقبول‌تر است، اما این کار چنان هزینه را بالا می‌برد که جز در مواد معدود کمتر به سراغ آن می‌روند. غالباً کتاب‌های کودک و بعض کتاب‌های کمک‌آموزشی و پزشکی و هنری رنگی چاپ می‌شوند. در بعض کتاب‌ها هم بخشی از کتاب رنگی چاپ می‌شود که در شیوه افست معمولاً تمام صفحاتی که باید رنگی منتشر شوند در بخشی از کتاب (ابتدا، اواسط یا آخر) جمع شده‌اند. در شیوه دیجیتال این امکان وجود دارد که فقط بعضی صفحات کتاب رنگی باشند.

بعضی نویسندگان تصمیم می‌گیرند فقط چند صفحه از کتابشان را رنگی منتشر کنند. باید در نظر داشت که چاپ تنها یک صفحه رنگی در شیوه دیجیتال مقدور نیست و باید یک برگه (دو صفحه پشت‌ورو) را رنگی چاپ کرد. این کار جز اختلاف رنگ محسوسی در بخش‌هایی از کتاب به وجود می‌آورد، پیش از صحافی به نسبت زیاد شدن این تک‌برگه‌های رنگی، برای ترتیب کردن صفحات رنگی و سیاه‌وسفید به زمان و زحمت زیادی نیاز دارد و گاه خطا هم در آن راه دارد.

هزینه‌های چاپ رنگی

در چاپ به شیوه افست هزینه تهیه زینک و چاپ، مجموعاً، تا حدود چهار برابر افزایش می‌یابد. در چاپ دیجیتال چاپ هر برگ رنگی تقریباً پنج برابر چاپ سیاه‌وسفید هزینه دارد.

پیشنهاد

با توجه به هزینه‌های چاپ رنگی بهتر است از چاپ به این شیوه تا جایی که مقدور است اجتناب کرد. گاهی در بعض کتب نمودارهایی هست که فقط وقتی که رنگی چاپ شوند، مفهوم‌اند. در این موارد می‌توان با صرف هزینه کمتر و استفاده از گرافیست آن موارد را با علائمی که در چاپ سیاه‌وسفید هم مفهوم باشد از یکدیگر متمایز کرد.