- م. انقلاب، خ. کارگر جنوبی، ک. مهدیزاده، پ. ۲۷، واحد ۱۹ (لطفاً پیش از تشریففرمایی تماس بگیرید.)
چگونه کتاب چاپ کنیم؟ (برای چاپ کتاب چه باید کرد؟)
برای چاپ کتاب، طبعاً، باید ابتدا نوشتهای وجود داشته باشد. این نوشته میتواند تألیف یا ترجمه باشد. مجموعه چاپ کتاب نبشته، کتاب یا نوشته یا متن ترجمه شده آماده ندارد و نگارش کتاب جزو خدمات آن نیست. چنانچه متنی را ترجمه کردهاید یا نوشتهاید و قصد اطلاع از کموکیف انجام پروسه آمادهسازی آن تا چاپ را دارید، مطلب زیر پاسخگوی پرسشهای شما خواهد بود. تمام مراحل چاپ کتاب از ابتدا تا مرحله چاپ و فروش کتاب جداگانه توضیح داده شده و تفکیک شده است تا چنانچه به هر کدام از بخشها بهصورت جداگانه هم نیاز داشتید، بتوانید از مطالب آن استفاده کنید.
قدم اول؛ عقد قرارداد
برای عقد قرارداد با ناشر میتوان به چند شیوه عمل کرد که پنج مورد از مهمترینها در ادامه توضیح داده شده است:
۱. قرارداد حقالتألیف/ حقالترجمه؛
۲. قرارداد مشارکت در چاپ؛
3. قرارداد فروش امتیاز اثر؛
4. قرارداد سرمایهگذاری صاحب اثر؛
5. انتشار بهصورت ناشر مؤلف و قرارداد چاپ اثر.
توضیح مختصر درباره هر یک از موراد بالا:
۱. قرارداد حقالتألیف/ حقالترجمه به قراردادی میگویند که در آن مقرر میشود مبلغی (معمولاً ۷ تا ۱۵ درصد قیمت پشت جلد کتاب ضربدر تیراژ کتاب) به عنوان حقالترجمه یا حقالتألیف به صاحب اثر پرداخته شود. بر حسب توافق، در چاپهای مجدد کتاب ممکن است مبلغی به نویسنده/ مترجم تعلق بگیرد یا اینکه صرفاً مبلغ حقالزحمه مربوط به چاپ اول اثر باشد. اغلب ناشران کمتر با نویسندگان یا مترجمان نوقلم قرارداد حقالتألیف یا حقالترجمه منعقد میکنند و این نوع از قرارداد بیشتر مختص نویسندگان یا مترجمانی است که در حوزه خود بهعنوان نویسنده یا مترجم شناختهشده و پذیرفته هستند.
در مجموعه چاپ کتاب نبشته، فارغ از میزان سابقه صاحب اثر، برای انتشار بعض کتابها به شیوههای مختلف سرمایهگذاری میکند. در حوزه کتب تألیفی مجموعه نبشته صرفاً برای انتشار آثاری در حوزه هنر و خصوصاً هنر ایرانی و هنر اسلامی سرمایهگذاری میکند و در بخش ترجمه علاوه بر موضوعات مرتبط با هنر، به آثار مرتبط با توسعه فردی و کتب عمومیتر مدیریت میپردازد. برای بررسی اثر خود در موضوعهای یادشده میتوانید از طریق یکی از راههای ارتباطی با مجموعه ما، اثر خود را با عنوان «ارسال اثر جهت بررسی» ارسال کنید.
2. قرارداد مشارکت در چاپ، قراردادی است که طی آن ناشر و صاحب اثر توافق میکنند که هزینههای آمادهسازی و چاپ و توزیع کتاب را بهصورت مشارکتی پرداخت کنند و در عوض از فروش کتاب هم بهصورت مشارکتی نفع ببرند. ناگفته پیداست که بخش عمدهای از این قرارداد بر پایه اعتماد است و بهخصوص صاحب اثر ناچار باید بخشی از مدعیات ناشر را درباره میزان فروش، هزینه چاپ و … بپذیرد.
3. در قرارداد فروش امتیاز اثر، صاحب اثر در ازای دریافت مبلغی تمام حقوق مادی و حتی گاه حقوق معنوی کتاب را به ناشر واگذار میکند. حقوق معنوی میتواند شامل استفادههای فرعی از محتوای کتاب نظیر ساخت فیلم و … و گاهی حتی افزوددن نام شخص دیگر بهعنوان نویسنده یا ویراستار باشد. در این نوع قرارداد مترجم یا مؤلف گاهی مبلغ بیشتری از مبلغ اولیه قرارداد نوع اول از ناشر دریافت میکند.
۴. قرارداد سرمایهگذاری صاحب اثر قراردادی است که طی آن صاحب اثر تمام هزینههای چاپ اثر را خود پرداخت میکند و در ازای آن تمامی حقوق مادی و معنوی اثر به ایشان اختصاص مییابد. با توجه به اینکه ناشران بهسختی میپذیرند با نویسندگان یا مترجمان تازهکار نوع دیگری از قرارداد را منعقد کنند، این مورد بیشتر مورد استفاده این دسته از عزیزان است. البته، استادان دانشگاه و صاحبان آثار پرفروش که از فروش اثر خود اطمینان دارند هم گاهی به سراغ این نوع از انتشار اثر میروند تا از فروش آثار خود نهایت نفع و استفاده را ببرند. چنانچه تمایل داشتید اثر خود را با هزینه خود منتشر کنید، میتوانید از صفحه محاسبه هزینه چاپ کتاب آن را حساب کنید.
(در نظر داشته باشید که فارغ از نوع قرارداد، آثار در مجموعه نبشته ابتدا بررسی میشوند و پس از تأیید توسط سرویراستار مجموعه باقی مراحل طی میشود و چنین نیست که هر اثری، با هر کیفیتی قابلیت چاپ داشته باشد.)
5. انتشار اثر بهصورت ناشر – مؤلف در سالهای اخیر متوقف شده بود. گویا، اخیراً از طریق مراجعه مستقیم به اداره کتاب وزارت ارشاد میتوان همچنان به همین صورت و بدون مراجعه به ناشر اثری را منتشر کرد. برای این کار باید تمام مراحل آمادهسازی کتاب اعم از ویرایش و صفحهآرایی و طراحی جلد تا چاپ کتاب توسط صاحب اثر صورت پذیرد. در این مواقع صاحب اثر با چاپخانهای برای چاپ اثر خود در تیراژ دلخواه قرارداد امضا میکند. چنانچه اثر خود را بهصورت ناشر – مؤلف ثبت کردهاید و فقط به چاپ آن نیاز دارید، میتوانید از صفحهای که برای این منظور تعبیه شده است، هزینه آن را محاسبه کنید.
آمادهسازی کتاب
با وجود اینکه تایپ هم از خدماتی است که مجموعه ما ارائه میدهد، با توجه به اینکه انجام آن به شرح و تفصیل نیاز ندارد و اغلب کتابهایی که این روزها برای چاپ ارسال میشوند، تایپشده هستند، برای توضیح درباره روند آمادهسازی کتاب فرض را بر تایپشده بودن آن میگذاریم. مرحلهٰ اولِ آمادهسازیِ کتاب ویرایش متن آن است و سپس صفحهآرایی، پس از آن اخذ مجوز متن. طرح جلد هم میتواند همزمان با بقیه مراحل اجرا شود و پس از تأیید صاحب اثر، چنانچه متن کتاب مجوز گرفته باشد، برای اخذ مجوز ارسال شود.
ویرایش
ویرایش کتاب در مطالبی جداگانه مفصلاً شرح داده شده است. در اینجا صرفاً به چند نکته اشاره میشود:
ضعف کتاب ناویراسته، در همان چند ثانیهٔ اولی که مخاطب به آن نگاه میاندازد، به چشم میآید. مطالب کتاب هر اندازه هم از نظر علمی محکم باشند یا انشای کتاب هر قدر هم که استوار و سخته باشد، اگر ویرایش نشده باشد و مثلاً در نظر اول چند غلط تایپی یا اشکال در فاصلهگذاری به چشم بیاید، آن کتاب جدی گرفته نمیشود. این مرحله را باید جدی گرفت، حتی اگر هزینهای به اندازه هزینه باقی مراحل آمادهسازی کتاب داشته باشد.
میتوان بهطور خلاصه گفت که ویرایش کتاب شامل چند مرحله است: ویرایش صوری، ویرایش زبانی، و ویرایش علمی. ویرایش صوری قدم اول ویرایش یک کتاب است و به اشکالات شکلی متن میپردازد؛ اصلاح مواردی مانند فواصل و غلطهای املایی و رعایت رسمالخط مصوب فرهنگستان یا شیوهنامه انتشارات از این دست تغییرات است. (در این مورد، «با احتیاط» میتوان از بعضی از امکانات برنامه ویراستیار کمک گرفت.) ویرایش زبانی، علاوه بر موارد ذکرشده برای ویرایش صوری، شامل تغییرات لازم در ساختار نگارشی و جملهبندی کتاب و همچنین پاراگرافبندی هم هست. دستآخر، ویرایش علمی، ویرایشی است که متخصصی صاحبصلاحیت در حوزه محتوای کتاب، متن را از نظر علمی و ارجاعدهی صحیح و روش صحیح علمی و … بررسی و ویرایش میکند.
صفحهبندی یا صفحهآرایی کتاب
این روزها صفحهبندی کتاب بیشتر در دو محیط ورد و ایندیزاین انجام میشود. باید پذیرفت که برنامه ورد برای صفحهبندی کتاب، برنامه بهینه و چندان مناسب و دقیقی نیست. این برنامه ضعفهایی جدی در گرفتن خروجی، کار با اشکال و آمادهسازی متن برای چاپ افست دارد. با این حال، با توجه به هزینه کمتر آمادهسازی و سهولت استفاده و زمان کمتری که نیاز دارد، همچنان با اقبال مواجه است و استفاده میشود. برنامه ایندیزاین بسیار حرفهایتر و دقیقتر است و برای کارهای گرافیکی بسیار مناسبتر از ورد است و ضعفهایی را هم که درباره ورد گفته شد، ندارد. با این حال، با توجه به حقالزحمه بیشتری که برای صفحهبندی در محیط ایندیزاین باید پرداخت و با توجه به زمان نسبتاً زیادی که برای اتمام پروژه صفحهبندی ایندیزاین لازم است، در پروژههای کوچک، که ارزانتمامشدن از دغدغههای اصلی است، همچنان اولویت با برنامه ورد است. در ادامه چند مورد از کتابهایی که در مجموعه ما صفحهبندی آنها در محیط ایندیزاین انجام شده، آورده شده است. ضمناً در مطلبی جداگانه درباره کل فرآیند صفحهبندی توضیحات مفصلی آورده شده است. در فرم محاسبه هزینه چاپ کتاب، میتوانید محیط صفحهبندی کتاب را انتخاب کنید و مطابق با بودجهای که برای کتابتان در نظر گرفتهاید، یکی از دو محیط ورد یا ایندیزاین را انتخاب کنید.
طراحی جلد
طرح جلد کتاب اولین مواجهه مخاطب با اثر است و باید به بهترین شکل اجرا شود. چه بسیار کتابهایی که ضعف تألیف و محتوای آنها را جلد خوب و متناسب و کارشده پوشانده است و فروش کتاب را چند برابر کرده است و چه بسیار کتابهایی که جلد ضعیف سبب عدم توفیق و فروش کم کتاب شده است. در مجموعه چاپ کتاب نبشته تلاش شده است با هر بودجه و هزینهای طرح جلد دو فاکتور اساسی داشته باشد: اول استانداردهای یک طرح قابل ارائه و قابل دفاع را داشته باشد و دوم مورد قبول صاحب اثر باشد و حتماً با نظر ایشان تکمیل شود. گفتنی است، طرح جلد هم باید مجوز دریافت کند و در ادامه و در بخش مجوز به این موضوع پرداخته شده است. در ادامه چند نمونه از طرحهای جلدی که اخیراً در مجموعه اجرا شده است، آورده شده.
اخذ مجوزها
بهطور خلاصه میتوان گفت تمام مجوزهایی که یک کتاب برای انتشار نیاز دارد، در مجوزی خلاصه میشود که وزارت ارشاد صادر میکند. به این معنا که کتابی که مجوز دارد، هم شابک دارد و هم فیپا.
روند اخذ مجوز کتاب چنین است که پس از ویرایش و صفحهآرایی کتاب، یک شابک به آن اختصاص داده میشود. شابک در کتاب درج میشود و برای اخذ مجوز در پنل ناشر در وبگاه وزارت ارشاد بارگذاری میشود. با تغییراتی که در سالهای اخیر در پنل ناشران داده شد، یک نسخه از فایل ارسالی برای مجوز، به کتابخانه ملی هم ارسال میشود تا برای صدور فیپای کتاب اقدام شود. (توجه داشته باشید که ناشر میتواند به هر اثری که خواست شابک اختصاص دهد و داشتن شابک مؤید داشتن مجوز نیست. همچنین در کتابهایی که ممکن است بررسیشان مدتی زمان ببرد، گاهی فیپای کتاب پیش از اخذ مجوز در وبگاه کتابخانه ملی ثبت میشود. پس ملاک باید همان مجوز ارشاد باشد.)
پس از بررسی اثر سه حالت ممکن است پیش بیاید: ۱. کتاب بدون هیچ ممیزی و جرح و تعدیل و اصلاحی، مجوز دریافت میکند؛ ۲. برای کتاب ابلاغیه صادر میشود و باید مطابق آن مواردی را حذف یا اصلاح کرد و بعد دوباره فایل را برای بررسی فرستاد؛ ۳. کتاب تعلیق میشود. درباره مورد آخر باید گفت نسبت به دو مورد دیگر کتابهای کمی هستند که کلاً تعلیق میشوند. برای همین کتابها هم «گاهی» با نامهنگاری و پیگیری و بعد حذف و اصلاح میتوان مجوز گرفت و آنها را منتشر کرد.
پس از اخذ مجوز متن کتاب، باید طرح جلد کتاب هم مجوز بگیرد. بررسی جلد کتاب، اغلب، بیش از دو سه روز زمان نمیبرد. پس از آن میتوان کتاب را چاپ کرد و برای مجوز اعلام وصول آن اقدام کرد. بسته به تیراژ مندرج در کتاب ۳ – ۷ نسخه از کتاب باید به بخش واسپاری و اعلام وصول ارشاد تحویل داده شود. توجه داشته باشید که تمام این پروسه رایگان انجام میشود و وزارت ارشاد و خانه کتاب و کتابخانه ملی بابت این خدمات هزینهای دریافت نمیکنند و تنها هزینهای که اخذ مجوز دارد، چاپ چند نسخه اضافه برای تحویل به ارشاد است و زمانی که باید برای پیگیری این موارد صرف کرد.
در مطالب دیگری در همین سایت به فرآیند اخذ مجوز کتاب پرداخته شده است. چنانچه درباره هر یک از موارد فوق نیاز داشتید بیشتر بدانید، از اینجا به آن مطالب دسترس خواهید داشت.
چاپ
چنانچه مراحل پیشگفته در اعلادرجه خود انجام شود، ولی چاپ کیفیت مطلوبی نداشته باشد، تمام زحمات به هدر رفته است. البته که همواره میتوان از امکان انتشار الکترونیک اثر بهره برد و به چاپ و توزیع نسخه کاغذی کتاب دل نبست.
امروزه چاپ کتاب، اغلب، از سه طریق انجام میشود: چاپ ریسو، چاپ دیجیتال، و چاپ افست. چاپ ریسو بهدلیل ضعف در چاپ جزئیات و ترامها، ندرتاً، برای چاپ کتاب استفاده میشود، مگر اینکه دستگاه چاپ ریسو دستگاه بهروزی باشد و کتاب هم جز متن، جزئیات دیگری اعم از تصویر و نمودار و … نداشته باشد. چاپ دیجیتال (که با انتشار الکترونیک اثر متفاوت است و صرفاً به معنای چاپ با دستگاه دیجیتال است) با توجه به کم شدن تیراژ کتابها و بهصرفه بودن این نوع چاپ و امکان اصلاح و ویرایش متن بدون هزینه اضافه برای تغییر زینک در هر چاپ و چاپ به اندازه مورد نیاز، بسیار مورد توجه ناشران قرار گرفته است. نکته قابل ذکر در چاپ دیجیتال کیفیت دستگاههای رنگی است که چاپ جلد با آنها صورت میگیرد. این دستگاهها اگر از نوع آفیس باشند، چاپ چندان مطلوبی به دست نمیدهند. در نهایت، چاپ افست، برای کتابهایی با تیراژ بیشتر استفاده میشود. این نوع چاپ از دو چاپ قبلی که معرفی شد، کیفیت بسیار بالاتری دارد و در مواردی که هزینه چاپ افست و دیجیتال به هم نزدیک است، حتماً، چاپ افست پیشنهاد میشود. در زمان نوشتن این مطلب برای چاپ کتابهای رنگی (چهاررنگ) در تیراژ بیش از ۴۰۰ نسخه و برای کتابهای تکرنگ در تیراژ بیش از ۷۰۰ نسخه بهتر است از چاپ افست استفاده کرد. کمتر از این تعداد، چاپ دیجیتال بهصرفهتر است.
همچنین همواره میتوان از دو نوع چاپ برای یک کتاب بهره برد. مثلاً چاپ افست جلد و چاپ دیجیتال متن یا چاپ ریسوی متن و چاپ افست یا دیجیتال جلد.
در بخشی از سایت نبشته، تمام مطالب مرتبط با چاپ و ظرایف و نکات آن گردآوری شده است که میتوانید برای دستیابی به آن از این بخش استفاده کنید.
پخش و توزیع و انتشار الکترونیک
شاید اصلیترین دغدغه کسانی که اثری چاپ میکنند، پخش و توزیع آن باشد. میتوان گفت سختترین بخش فرآیند چاپ کتاب همین بخش توزیع و پخش آن است.
برای کتاب هم مانند هر کالای دیگری باید بازاریابی و بازارسازی کرد. چنانچه نویسنده یا مترجم نوقلم باشد و تازه وارد این عرصه شده باشد، بخش عمده بار معرفی کتاب و ایجاد بازار و مشتری به دوش ناشر است. (این مطلب بیشتر معطوف به آثاری که با سرمایه صاحب اثر منتشر میشوند نوشته شده است.) برای حصول به موفقیت در فروش کتاب باید از ابزارهایی چون شبکههای اجتماعی، سایتهای فروش نسخه فیزیکی کتاب، سایتهای فروش نسخه الکترونیک کتاب و شرکتهای پخشی استفاده کرد که درباره هر کدام به اجمال در ادامه توضیح داده شده است.
ابتدا باید گفت که چنانچه کتاب بهخوبی معرفی شده باشد و مخاطبان آن از وجودش مطلع باشند و به خرید آن احساس نیاز کنند، حتماً، بهنحوی از انحا آن را تهیه میکنند. پس مواردی که در ادامه ذکر میشود، مراحل پس از معرفی اثر است و هیچکدام جای معرفی کتاب را نمیگیرد.
– اقدام از طریق شرکتهای پخش: مجموعههایی تحت عنوان پخش کتاب وجود دارند که واسطهٔ بین کتابفروش و ناشرند. آنها کتاب را با درصدی تخفیف (اغلب ۴۰ درصد) از ناشر میخرند و با درصدی تخفیف (حدود ۲۰ درصد) به کتابفروش میفروشند. برای ناشران تازهکار این خرید بهصورت امانی است و تسویه آن هم مرحلهبهمرحله است. به این معنا که تعدادی کتاب را بهصورت امانی تحویل میگیرند و بعد از فروش تعدادی معین (مثلاً ۲۰ نسخه) با ناشر تسویه میکنند. تسویه آنها هم بهصورت مدتدار و اغلب چکهای طولانی و حدود ۱۰ ماهه است. شرکتهای پخش، بهندرت، بهطور مستقیم میپذیرند که با صاحب اثر همکاری کنند. در مطلب دیگری پخش و توزیع کتاب مجزا شرح داده شده است که شاید مطالعه آن خالی از لطف نباشد.
– سایتهای فروش کتاب: سایتهایی مانند ایرانکتاب، دیجیکالا، سیبوک، شهر کتاب آنلاین و … کتابها را برای فروش در سایت خود قرار میدهند و اغلب بدون اینکه آن را انبار کنند، بعد از خرید آن توسط کاربر سایت، از ناشر تحویل میگیرند و برای خریدار ارسال میکنند. همکاری با این سایتها از همکاری با شرکتهای پخش سادهتر است، اما شرایط تخفیف و تا حدودی تسویه به همان صورت است که در همکاری با شرکتهای پخش انجام میشود. این سایتها، علاوهبر همکاری با ناشران، با صاحبین اثر هم همکاری میکنند.
– سایت ناشر: اغلب ناشران برای فروش آثار سایت فروشگاهی دارند و کتابهای خود را در آنجا عرضه میکنند و خریداران میتوانند مستقیماً کتاب را از ناشر تهیه کنند. چنانچه کتاب با سرمایه صاحب اثر منتشر شده باشد، با توافق دو طرف، درصدی (حدوداً ۱۵ درصد) از فروش کتاب بهعنوان کارمزد سهم ناشر یا فروشگاه خواهد بود. در بخش فروشگاه سایت نبشته میتوانید بعض از کتابهایی را که در این مجموعه آماده و چاپ شده است ملاحظه کنید.
– فروش از طریق صفحههای اینستاگرامی: در چند سال اخیر با گسترش فعالیتها در فضای مجازی و خصوصاً اینستاگرام، در هر حوزه افراد تأثیرگذاری وجود دارند که میتوانند کالاهای آن حوزه را بهخوبی معرفی کنند و گاهی بفروشند. در حوزه کتاب هم افرادی تحت عنوان بلاگر کتاب، علاوه بر معرفی کتاب، گاهی، شخصاً فروش کتاب را هم بهعهده میگیرند که میتوان به آنها مراجعه کرد و با ایشان همکاری داشت.
– فروش نسخه الکترونیک: اپلیکیشن و سایتهای فروش کتاب مانند فیدیبو و کتابراه و طاقچه و … این امکان را فراهم کردهاند که در بستری امن و بدون نگرانی از سرقت محتوای کتاب، نسخه الکترونیک کتاب به فروش برسد. تقریباً تمام آنها با ناشر همکاری میکنند و، بهندرت، با نویسنده یا مترجم قرارداد امضا میکنند. فروش کتاب در این برنامهها به این صورت است که تعیین قیمت کتاب کاملاً در اختیار ناشر است و آن اپلیکیشن از فروش هر نسخه درصدی کارمزد دریافت میکند. این کارمزد از ۳۰ تا ۵۰ درصد است. در مطلب دیگری، مفصلاً تولید و توزیع نسخه الکترونیک کتاب توضیح داده شده است.
گفتنی است که هیچکدام از موارد فوق موقوف یکدیگر نیستند و تمام موارد میتواند همزمان با هم انجام شود. فقط در انتشار الکترونیک اثر، اغلب ناشران، مدتی بعد از فروش چند نوبت از نسخ کاغذی کتابشان به انتشار نسخه الکترونیک اقدام میکنند.
در پایان، چنانچه مایل بودید با سرمایه خود اثری را منتشر کنید، میتوانید از لینک زیر، هزینه چاپ کتاب خود را محاسبه کنید. هزینهای که از شما برای چاپ کتابتان دریافت میشود، بهشرط آنکه موارد فرم را دقیق و درست وارد کرده باشید، عیناً همان هزینهای است که فرم محاسبه برای شما محاسبه میکند.